Όταν παίρνουμε τα αποτελέσματα από τον συνηθισμένο ετήσιο μικροβιολογικό έλεγχο το πρώτο μας μέλημα είναι να ελέγξουμε τις τιμές στην γενική αίματος και όχι άδικα καθώς είναι από τις πιο απλές αλλά πολύ σημαντικές εξετάσεις. Ένα βασικό κομμάτι του παζλ που συνδέεται με τον αιματοκρίτη είναι ο σίδηρος χάρη στον οποίο παράγονται συγκεκριμένα κύτταρα του αίματος. Αυτό σημαίνει αυτόματα πως η έλλειψη του σιδήρου μπορεί να δημιουργήσει διαταραγμένες τιμές στη γενική αίματος.
Τι ονομάζουμε έλλειψη σιδήρου;
Υπάρχουν διαφορετικά είδη αναιμίας ανάλογα με την πηγή του προβλήματος. Η αναιμία από έλλειψη σιδήρου είναι η κατάσταση κατά την οποία δεν υπάρχει στο αίμα επάρκεια των ερυθρών κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά περιέχουν την ουσία αιμογλοβίνη η οποία δρα ως μεταφορέας του οξυγόνου προς όλους τους ιστούς του σώματος. Χωρίς τις κατάλληλες ποσότητες σιδήρου το σώμα μας δεν μπορεί να παράγει αρκετή ποσότητα ερυθροκυττάρων και έτσι έχουμε συχνότερο αποτέλεσμα την κόπωση και το λαχάνιασμα.
Αιτίες εμφάνισης έλλειψης σιδήρου
Αν μέσω διατροφής προσλαμβάνεις πολύ μικρές ποσότητες σιδήρου ή ακόμη και αν έχεις κάποια απώλεια σιδήρου, δεν μπορεί να γίνει σύνθεση αιμογλοβίνης. Οι πιο συχνές αιτίες εμφάνισης έλλειψης είναι:
- Απώλεια αίματος: Οι γυναίκες παρουσιάζουν πιο συχνά έλλειψη λόγω απώλειας αίματος κατά την έμμηνο ρύση. Επίσης σε καταστάσεις όπως είναι το πεπτικό έλκος, η διαφραγματοκήλη, πολύποδες ή καρκίνος του όρθου συνυπάρχει χρόνια, σταδιακή απώλειας αίματος που προκαλεί αναιμία από έλλειψη σιδήρου. Μια άλλη αιτία απώλειας αίματος από το γαστρεντερικό σύστημα θα μπορούσε να είναι και η συστηματική χρήση μη συνταγογραφούμενων αναλγητικών φαρμάκων (κυρίως ασπιρίνη).
- Μειωμένη πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή
- Ανικανότητα απορρόφησης σιδήρου: Ο σίδηρος υπό φυσιολογικές συνθήκες απορροφάται από το λεπτό έντερο. Διαταραχές του λεπτού εντέρου όπως είναι η κοιλιοκάκη κατά την οποία υπάρχει δυσκολία απορρόφησης θρεπτικών συστατικών από το έντερο, συχνά οδηγούν σε έλλειψη. Επίσης έλλειψη πιθανόν να εμφανιστεί σε περιπτώσεις που μέρος του εντέρου έχει παρακαμφθεί ή αφαιρεθεί.
- Εγκυμοσύνη: Χωρίς κάποιο συμπλήρωμα σιδήρου κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης οι γυναίκες εμφανίζουν έλλειψη καθώς ο σίδηρος αποθηκεύεται για να βοηθήσει στην ανάπτυξη του εμβρύου.
- Δρομείς μεγάλων αποστάσεων
- Αιμοδότες
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Όπως όλες οι ελλείψεις μικροθρεπτικών ανευρίσκονται από εξέταση αίματος, έτσι και στην έλλειψη σιδήρου για την επιβεβαίωση της ανεπάρκειας χρειάζεται αιματολογικός έλεγχος. Ο έλεγχος αυτός θα πρέπει να ανιχνεύει τα εξής:
- Αιμογλοβίνη (Hb) αιματοκρίτη (Hct)-Γενική εξέταση αίματος
- Μέσος κυτταρικός όγκος αίματος (MCV)-Γενική εξέταση αίματος
- Φερριτίνη
- Σίδηρος (Fe)
- Ολική ικανότητα δέσμευσης σιδήρου (TIBC)
Υπάρχουν όμως ορισμένες περιπτώσεις που ο ιατρός με απλό συμπλήρωμα δεν καταφέρνει να επαναφέρει τον σίδηρο στα φυσιολογικά επίπεδα με αποτέλεσμα να δώσει στον ασθενή επιπλέον εξετάσεις όπως είναι:
- Εξέταση αίματος στα κόπρανα
- Ανίχνευση ανωμαλιών στο γαστρεντερικό σύστημα ενδοσκοπικά: α) Εξέταση με ειδική κάμερα στο στομάχι, οισοφάγο, παχύ έντερο, β) εντεροσκόπηση με κάψουλα (κατάποση μικρής κάψουλας-κάμερας που τραβάει εικόνες εντός του γαστρεντερικού σωλήνα), γ) χορήγηση βαρίου, δ) βιοψία μικρού τμήματος του εντέρου
- Ανίχνευση ούρων για αιμογλοβίνη
- Σε γυναίκες με αυξημένη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση προτείνεται υπέρηχος ή/και βιοψία μήτρας.
Μερικές φορές παρατηρείται δυσκολία στην ανεύρεση της ύπαρξης ανεπάρκειας σιδήρου καθώς μπορεί να συνυπάρχει άλλου είδους αναιμία. Η αναιμία αυτή μπορεί να είναι κληρονομική όπως είναι η θαλασσαιμία ή αλλιώς γνωστή σε όλους μας Μεσογειακή αναιμία είτε η δρεπανοκυτταρική αναιμία.
Ποια τα συμπτώματα από την έλλειψη σιδήρου;
Υπάρχουν φορές που η έλλειψη σιδήρου μπορεί να μην γίνει αντιληπτή λόγω ήπιων ή και απουσίας συμπτωμάτων. Όσο όμως η έλλειψη μεγαλώνει τόσο πιο πιθανό είναι να εμφανιστούν ορισμένα συμπτώματα. Τα πιο συχνά εμφανιζόμενα της έλλειψης σιδήρου είναι:
- Κόπωση
- Αδυναμία
- Εύκολο λαχάνιασμα της αναπνοής
- Πονοκέφαλος, ζαλάδα
- Πόνος στο στήθος ή/και πιο δυνατοί παλμοί
- Κρύα άκρα (χέρια-πόδια)
- Τρέμουλο
- Εύθραυστα νύχια
- Χλωμό δέρμα
- Ασυνήθιστη όρεξη για μη θρεπτικές ουσίες (πάγο, χώμα)
- Μειωμένη όρεξη κυρίως στα βρέφη και στα παιδιά
Φαρμακευτικοί τρόποι αντιμετώπισης της έλλειψης σιδήρου
Η ανεπάρκεια σιδήρου τις περισσότερες φορές μπορεί να διορθωθεί με ένα συμπλήρωμα που θα σας παρέχει ο θεράποντα ιατρός. Βέβαια, ορισμένες φορές μπορεί να χρειαστεί εναλλακτική θεραπεία αν υπάρχει υποψία για εσωτερική αιμορραγία (ενδοφλέβια, μετάγγιση αίματος)
Οι περισσότεροι που παρουσιάζουν ανεπάρκεια χρειάζονται 150-200mg σιδήρου την ημέρα δηλαδή 2-5mg σιδήρου ανά κιλό σωματικού βάρους. Αυτό που πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι όταν ο ασθενής παίρνει ταμπλέτες σιδήρου και παράλληλα αντιόξινο (χάπι για το στομάχι), θα πρέπει να περάσουν τουλάχιστον δύο ώρες πριν ή τέσσερις ώρες μετά το αντιόξινο. Επίσης, ο σίδηρος θα έχει καλύτερη απορρόφηση με συγχορήγηση βιταμίνης C (συντείνεται 250mg βιταμίνη C). Πιθανές παρενέργειες από τη λήψη ταμπλετών είναι δυσφορία, ναυτία, διάρροια, εμετός και δυσκοιλιότητα.
Διατροφικοί τρόποι αντιμετώπισης έλλειψης σιδήρου
Ακόμη και αν διευκρινιστεί το είδος της αναιμίας καλό θα ήταν ο ασθενής να προσλαμβάνει απο την διατροφή του σε καθημερινή βάση ποσότητες σιδήρου που θα καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες του. Οι τροφές που είναι υψηλές σε σίδηρο είναι:
- Κρέας: μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κυρίως όργανα ζώων όπως είναι το συκώτι (προσοχή στην υπερκατανάλωση σε περιπτώσεις ουρικής αρθρίτιδας)
- Πουλερικά: κοτόπουλο, γαλοπούλα, πάπια
- Κρόκος αβγού
- Ψάρια/θαλασσινά: οστρακοειδή, σαρδέλα, γαύρος, σολομός
- Πράσινα φυλλώδη τμήματα λαχανικών: μπρόκολο, Κέιλ, πράσινα γογγύλια, λαχανίδες
- Όσπρια: φασόλια, γίγαντες και φασόλια μαυρομάτικα
- Εμπλουτισμένα σιτηρά/ολικής: ζυμαρικά, ρύζι, βρώμη και δημητριακά
- Αποξηραμένα φρούτα: σταφίδες, βερίκοκα, δαμάσκηνα
- Ξηροί καρποί: αμύγδαλα, Βραζιλιάνικα φιστίκια
Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην καλή αλλά και κακή απορρόφηση σιδήρου;
Αυτό που πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι ο αιμικός σίδηρος, δηλαδή ο σίδηρος ζωικής προέλευσης, απορροφάται από τον οργανισμό σε ποσοστό 18% ενώ ο μη αιμικός σίδηρος, τρόφιμα φυτικής προέλευσης, 10%. Ωστόσο ο συνδυασμός των δύο αυτών κατηγοριών τριπλασιάζει την απορρόφηση (πχ. φυλλώδη λαχανικά με κρέας). Άλλοι τρόποι για να αυξήσετε την απορρόφηση σιδήρου από τα λαχανικά είναι να τα βράσετε ή να καταναλώνετε τρόφιμα με βιταμίνη c παράλληλα.
Παρόλα αυτά υπάρχουν τρόφιμα και ροφήματα που μειώνουν την ικανότητα του σώματος να απορροφήσει τον σίδηρο, αυτά είναι:
- Πρωτεΐνη σόγιας: σε συνδυασμό με φυτικής προέλευσης σιδηρούχο τρόφιμο.
- Τσάι, καφές και κρασί τα οποία περιέχουν τανίνες: δεσμεύουν τον σίδηρο και τον αποβάλλουν από το σώμα.
- Φυτικό οξύ και φυτικές ίνες που βρίσκονται στα ολικής τρόφιμα και στα όσπρια: καλαμπόκι, φασόλια, σίκαλη, βρώμη, αρακάς, καρύδια, αμύγδαλα, φιστίκια, σουσάμι, λιναρόσπορος, ηλιόσπορος. Μείωση φυτικού οξέος: μούλιασμα οσπρίων με λίγο χυμό λεμονιού, θέρμανση καρπών.
- Γαλακτοκομικά προϊόντα: δημιουργούν σύμπλοκο με τον σίδηρο και τον αποβάλλουν.
Αυτό που πρέπει να κρατήσεις είναι πως η έλλειψη σιδήρου τις περισσότερες φορές θεραπεύεται εύκολα με τη χορήγηση συμπληρώματος από τον θεράποντα ιατρό καθώς και με τη συμβουλή του διατροφολόγου ώστε αφού διορθωθεί η ανεπάρκεια να μάθεις να τρέφεσαι ισορροπημένα για να μην υπάρξει μελλοντική έλλειψη.
Νόπη Μιχαηλίδου , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Έδεσσα
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του BestNews στο Google News
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ: Κερδίστε όμορφες κούπες από το BESTNEWS.GR! 2 τυχεροί αναγνώστες μας θα κερδίσουν αυτό το υπέροχο δώρο! Ο Διαγωνισμός είναι αποκλειστικά για την ομάδα μας στο FB: Τα Καλά Νέα…
Πηγή
Author: Κατερίνα Ματέρη
