Τι κοινό μπορεί να έχουν ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι με τον Αϊνστάιν, την Τζούλια Ρόμπερτς και το Ρόμπερτ ντε Νίρο; Ε λοιπόν είναι όλοι τους αριστερόχειρες και ανήκουν στην ξεχωριστή ομάδα του 10% που δεν κρατάει το μαχαίρι, το μολύβι και το ψαλίδι με το «καλό» δεξί χέρι, αλλά με το «κακό» αριστερό!
Η Δομή Υποστήριξης Παιδιού και Οικογένειας «Παιδική Ομπρέλα» και το Τμήμα Παιδικών Σταθμών της Αντιδημαρχίας Κοινωνικής Πολιτικής του Δήμου Παύλου Μελά μας ενημερώνουν για την Παγκόσμια Ημέρα των Αριστερόχειρων.
Στο ζωικό βασίλειο η πιθανότητα κάποιο ζώο να χρησιμοποιεί περισσότερο το ένα άκρο από το άλλο (πχ. μπροστινά πόδια στα τετράποδα) φτάνει γενικά το ποσοστό του 50%. Στους ανθρώπους όμως μόλις το 10% των ατόμων γεννιούνται με την προδιάθεση να χρησιμοποιήσουν το αριστερό χέρι/πόδι περισσότερο από το ανάλογο δεξί. Οι αριστερόχειρες αποτελούν μειοψηφία καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων είναι δεξιόχειρες και αυτό οφείλεται στη διαφορετική νεύρωση του εγκεφάλου. Γενικά ο εγκέφαλός μας είναι έτσι “καλωδιωμένος”, ώστε το αριστερό ημιοσφαίριο να ελέγχει τη δεξιά πλευρά του σώματος και το δεξί ημισφαίριο να ελέγχει την αριστερή. Ερευνητικά και επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν πως κατά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, δημιουργήθηκε μια συγκεκριμένη γονιδιακή μετάλλαξη, η οποία προκάλεσε ορισμένες λειτουργίες του εγκεφάλου μας να διενεργούνται στη μία μόνο πλευρά του. Η απουσία αυτού του συγκεκριμένου γονιδίου είναι και αυτή που κάνει τον εγκέφαλο να επιλέγει την αριστερή πλευρά (χέρι και πόδι) ως την κυρίαρχη για τις βασικές εργασίες. Η γονιδιακή μετάλλαξη αυτή είναι γνωστή ως “Right Shift Mutation”.
Η μελέτη της αριστερόχειρας έχει αρχίσει ήδη εδώ και πολλά χρόνια και τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι το αν κάποιος είναι αριστερόχειρας ή δεξιόχειρας επηρεάζεται και από το γονιδίωμα των γονιών του. Για παράδειγμα:
• το παιδί δυο δεξιόχειρων γονέων έχει 9% πιθανότητα να γεννηθεί με αριστεροχειρία
• αν στους δυο γονείς υπάρχει διαφορετική επικράτηση και ο ένας γονέας είναι αριστερόχειρας και ο άλλος δεξιόχειρας, τότε το παιδί έχει 19% πιθανότητες να είναι αριστερόχειρας.
• αν και οι δύο γονείς είναι αριστερόχειρες, τότε το παιδί έχει 26% να είναι και αυτό αριστερόχειρας.
Η 13η Αυγούστου καθιερώθηκε ήδη από το 1992 ως Παγκόσμια Ημέρα Αριστερόχειρων από το Κλαμπ Αριστερόχειρων της Μεγάλης Βρετανίας. Με το πέρασμα των ετών η ημέρα αυτή απέκτησε παγκόσμιο χαρακτήρα, στοχεύοντας στην ενημέρωση όλων για τις δεξιότητες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αριστερόχειρες ζώντας σ’ ένα κόσμο δεξιόχειρων.
Σύμφωνα με την παγκόσμια βιβλιογραφία και μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2020, ένα 10,6% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι αριστερόχειρες.
Στους περισσότερους αριστερόχειρες οι ζωγραφιές κοιτάζουν προς τη δεξιά μεριά. Επίσης σε μια πιθανή δίδυμη κύηση είναι πιθανό το ένα από τα δίδυμα να είναι αριστερόχειρας. Οι αριστερόχειρες συχνά τα καταφέρνουν στα αθλήματα και διακρίνονται στο τένις, στο μπέιζμπολ, στην κολύμβηση και την ξιφασκία. Αυτή τους η υπεροχή ερμηνεύεται με βάση το ότι οι αριστερόχειρες έχουν συνηθίσει να αντιμετωπίζουν δεξιόχειρες αντιπάλους, ενώ οι δεξιόχειρες δεν έχουν την αντίστοιχη εμπειρία, οπότε μειονεκτούν.
Ακόμη ο αριστερόχειρας δυσκολεύεται ή δεν θέλει να δει κάτω από το νερό. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι τα αριστερόχειρα παιδιά εισέρχονται στην εφηβεία 4 με 5 μήνες νωρίτερα από τα δεξιόχειρα παιδιά. Επίσης αποτελεί αξιοσημείωτο στοιχείο ότι 4 από τους 5 σχεδιαστές των υπολογιστών Μάκιντος είναι αριστερόχειρες και 1 στους 4 αστροναύτες του διαστημικού προγράμματος της NASA «Απόλλων» είναι αριστερόχειρας αποτελώντας ποσοστό 250% περισσότερο από το φυσιολογικό επίπεδο.
Ο εγκέφαλός μας αποτελείται από δύο ημισφαίρια. Σήμερα οι ειδικοί γνωρίζουν ότι στους δεξιόχειρες το αριστερό ημισφαίριο είναι εκείνο που ελέγχει το λόγο, αλλά και τις λεπτές κινήσεις του χεριού τους. Στους αριστερόχειρες, όμως, δεν είναι πάντα ξεκάθαρο ποιο ημισφαίριο κυριαρχεί. Όσον αφορά την κίνηση του χεριού τους, «υπεύθυνο» είναι το δεξί ημισφαίριο, όμως, στο 50% των αριστερόχειρων το κέντρο του λόγου εδράζεται στο αριστερό ημισφαίριο, όπως ακριβώς και στους δεξιόχειρες. Στο υπόλοιπο 50%, οι μισοί έχουν το κέντρο του λόγου στο δεξί ημισφαίριο και στους άλλους μισούς τα δύο ημισφαίρια «συνεργάζονται»!
Οι αριστερόχειρες, λοιπόν, είναι μια ανομοιογενής ομάδα, σε σύγκριση με τους δεξιόχειρες. Οι δεξιόχειρες γράφουν με το δεξί χέρι, το οποίο κατά κανόνα προτιμούν και για όλες τις υπόλοιπες εργασίες. Πολλοί αριστερόχειρες όμως, ενώ μπορεί γράφουν με το αριστερό, στην ουσία είναι αμφίχειρες, δηλαδή χρησιμοποιούν και τα δυο τους χέρια το ίδιο εκτελώντας άλλες χειρωνακτικές εργασίες με το δεξί και άλλες με το αριστερό, π.χ. πετούν μια πέτρα με το δεξί, πιάνουν την οδοντόβουρτσα με το αριστερό, γράφουν και με τα δυο χέρια, σιδερώνουν και με τα δύο χέρια κλπ. Υπάρχουν μάλιστα και αριστερόχειρες που γράφουν με το αριστερό χέρι, αλλά κάνουν όλες τις άλλες δουλειές με το δεξί!
Στα πλαίσια της επιστήμης της λογοθεραπείας οι αριστερόχειρες και ειδικά αυτοί που εξαναγκάστηκαν να αλλάξουν χέρι γραφής κατά την παιδική ηλικία, εμφανίζουν συχνότερα δυσαρθρίες, δυσλεξίες, ορισμένες διαταραχές της διάθεσης και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας σε σχέση με τους δεξιόχειρες. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στον ελαφρώς διαφορετικό τρόπο με τον οποίο είναι δομημένος ο εγκέφαλος των αριστερόχειρων, αλλά και στην πίεση που μπορεί να ασκήθηκε από γονείς ή δασκάλους για να αλλάξουν τα παιδιά χέρι γραφής.
Ακούμε συχνά ότι οι αριστερόχειρες χρησιμοποιούν (σε ποσοστό 30%) περισσότερο το δεξιό εγκεφαλικό ημισφαίριο. Έχει καταγραφεί επίσης πως ο κίνδυνος για ψύχωση είναι αυξημένος κατά 20% στους αριστερόχειρες.
Τέλος, πολλές φορές θεωρείται πως οι αριστερόχειρες είναι γενικώς πιο έξυπνοι, όμορφοι, ευφάνταστοι και πολυτάλαντοι από τους δεξιόχειρες.
Γιατί;
Τι ισχύει τελικά από όλα αυτά;
Το δεξί ημισφαίριο, που κυριαρχεί στους περισσότερους αριστερόχειρες, θεωρείται το ημισφαίριο της φαντασίας και της διαίσθησης, ενώ το αριστερό ημισφαίριο, που είναι κυρίαρχο στους δεξιόχειρες, είναι το ημισφαίριο της λογικής και της αναλυτικής σκέψης. Οι ειδικοί εικάζουν ότι ένα πιο «ισχυρό» δεξί ημισφαίριο σχετίζεται με μεγαλύτερη κλίση σε δεξιότητες που απαιτούν φαντασία και σύνθεση, όπως π.χ. η μουσική και η ηθοποιία, αλλά και η αρχιτεκτονική. Ίσως γι’ αυτό πολλοί αριστερόχειρες διακρίνονται σε αυτούς τους τομείς.
Στο ερώτημα αν οι αριστερόχειρες είναι εξυπνότεροι απαντούμε πως δεν φαίνεται οι αριστερόχειρες να είναι εξυπνότεροι από τους δεξιόχειρες, αλλά σίγουρα χρησιμοποιούν διαφορετικά το μυαλό τους. Σύμφωνα με τους επιστήμονες του Australian National University, οι αριστερόχειρες «εκμεταλλεύονται» ευκολότερα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου τους, γεγονός που τους επιτρέπει να καταπιάνονται ταυτόχρονα με πολλές δραστηριότητες, καθώς και να σκέφτονται και να αντιδρούν πιο γρήγορα από τους δεξιόχειρες (π.χ. σε ηλεκτρονικά παιχνίδια και σπορ).
Ακόμη έρευνες έχουν δείξει πως οι αριστερόχειρες υπερέχουν σε τεστ περιστροφής, προσανατολισμού και αντίληψης γεωμετρικών σχημάτων, ενώ οι δεξιόχειρες υπερτερούν συχνότερα σε λεκτικά τεστ ευφυΐας.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του βρετανικού Πανεπιστημίου του Abertay Dundee, οι αριστερόχειρες τείνουν να αμφιταλατεύονται περισσότερο πριν πάρουν μια απόφαση συγκριτικά με τους δεξιόχειρες, οι οποίοι είναι πιο γρήγοροι στις αποφάσεις τους.
Στο ερώτημα «που οφείλεται η αριστεροχειρία», μελέτες έχουν δείξει πως η προτίμηση του αριστερού χεριού έχει συσχετιστεί:
• με τη θέση (κλίση) του εμβρύου στη μήτρα κατά τη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου της κύησης.
• με το γονίδιο LRRTM1, που ανακαλύφθηκε πριν δύο χρόνια και φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην κατανομή διάφορων λειτουργιών στον εγκέφαλο.
• με την έκθεση του εμβρύου σε υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης κατά την ενδομήτρια ζωή.
Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των ερευνών των τελευταίων ετών είναι η υγεία των αριστερόχειρων. Κατά καιρούς δημοσιεύονται διάφορες έρευνες και μελέτες που υποστηρίζουν ότι οι αριστερόχειρες βάλλονται συχνότερα από ορισμένες ασθένειες, όπως, φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, άσθμα, αυτοάνοσα νοσήματα. Ωστόσο, οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν υπάρχει σαφώς τεκμηριωμένη σχέση μεταξύ της αριστεροχειρίας και ορισμένων παθήσεων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι αριστερόχειρες ζουν σε έναν κόσμο φτιαγμένο για δεξιόχειρες, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα ατυχημάτων.
Η διαπίστωση μιας πολύ πρόσφατης έρευνας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας σε μαθητές δημοτικού αφορούσε το σχέδιο των αριστερόχειρων μαθητών, στο υπάρχει μεγαλύτερη αισθητική πληρότητα (όσον αφορά την προοπτική, τη σκίαση κλπ.) σε σύγκριση με αυτό των δεξιόχειρων παιδιών. Οι ειδικοί τονίζουν ότι ουσιαστικά όλα τα παιδιά ήταν ικανά στο σχέδιο, ωστόσο, από καθαρά καλλιτεχνική σκοπιά, οι αριστερόχειρες φάνηκε να είναι πιο άρτιοι. Από την άλλη πλευρά, όμως, αν και το σχέδιο είναι άρτιο, φαίνεται ότι υπάρχουν ελαφρώς περισσότερα αριστερόχειρα παιδιά μεταξύ αυτών που δυσκολεύονται στη γραφή, παρουσιάζοντας ένα δυσανάγνωστο γραπτό.
Όλα αυτά όμως καταλήγουν επί της ουσίας στο ότι στην πραγματικότητα άσχετα με το χέρι με το οποίο μπορεί να γράφουμε δεν υπάρχουν εμφανής διαφορές στο πως λειτουργεί ο εγκέφαλος ανάμεσα σε δεξιόχειρες και αριστερόχειρες.
ΠΟΙΑ ΣΤΑΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΙΟΘΕΤΗΣΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ;
Η πιο σωστή στάση που πρέπει να κρατήσουν σε κάθε περίπτωση οι γονείς είναι να αφήνουν το παιδί ελεύθερο να χρησιμοποιήσει το χέρι που επιθυμεί. Σε περιπτώσεις όπου το παιδί χρησιμοποιεί αδιάκριτα και τα δυο του χέρια, οι γονείς μπορούν να ευνοήσουν το δεξί χέρι με στόχο το παιδί να αναπτύξει μεγαλύτερη συνήθεια και δεξιότητα. Αν παρατηρήσουμε πως το παιδί αισθάνεται πιο άνετα με το αριστερό χέρι, είναι καλό να το αφήσουμε ελεύθερο να εκφραστεί όπως θέλει. Είναι σημαντικό και απαραίτητο να δείξουμε σεβασμό στη μοναδικότητα του παιδιού, ακόμη και στην περίπτωση που είναι το μοναδικό μέλος στην οικογένεια μας που είναι αριστερόχειρας.
Όλοι είμαστε μοναδικοί, διαφορετικοί και ανεπανάληπτοι και αυτή η διαφορετικότητα είναι το αλατοπίπερο του καθενός από μας όσον αφορά την παρουσία μας στη ζωή και τον κόσμο!
Επιμέλεια: Σοφία Γ. Ερκοτίδου , MSc Λογοθεραπεύτρια
