Ο αέναος κύκλος της βίας και της συνενοχής
Η βία αναφέρεται στις πράξεις της επιθετικότητας και της κατάχρησης που προκαλεί ή σκοπεύει να προκαλέσει τον εγκληματικό τραυματισμό ή τη ζημιά στα πρόσωπα, και (σε μια μικρότερη έκταση) στα ζώα και την περιουσία. Μορφές βίας είναι η ενδοοικογενειακή, η πολιτική και οικονομική, η αναίτια, η κυνηγετική, η σεξουαλική, η θρησκευτική – ιερή, η ψυχολογική, η οπτικοακουστική αλλά και η καλλιτεχνική βία της τέχνης.
Πριν αναλύσουμε μια προς μια τις μορφές της βίας ας εξετάσουμε το πλαίσιο που ζει και αναπτύσσεται σήμερα ο άνθρωπος.
Ερώτημα 1ο
Χρειάζεται να ανοίξει ο άνθρωπος την τηλεόραση ή να διαβάσει στο διαδίκτυο για να ανακαλύψει μια κακοποίηση;
Σίγουρα όχι. Σκεφτείτε πόσους ανθρώπους ξέρετε γύρω σας, οι οποίοι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχουν πέσει θύματα κακοποίησης. Η κακοποίηση έχει πολλές μορφές. Πόσες γυναίκες γνωρίζετε, που όπως έχετε συζητήσει χαμηλόφωνα και ψιθυριστά, «τις έχουν φάει» από τον άντρα τους; Πόσες από αυτές, πήραν διαζύγιο; Πόσες το κατήγγειλαν; Πόσες έφτασαν να δικαιωθούν; Πόσες κατέληξαν στο νοσοκομείο και τα παιδιά τους με ανεξίτηλα τραύματα στην ψυχή; Πόσες έμειναν στο γάμο επειδή δεν είχαν πού να πάνε ή επειδή δεν ήξεραν τί να πουν στην οικογένειά τους. Πόσοι γείτονες ή και ελάχιστοι συγγενείς γνώριζαν το δράμα αλλά δεν μίλησαν; Δεν μίλησαν είτε γιατί το χωριό είναι μικρό και το διαζύγιο κακό, είτε γιατί χωρίς χρήματα δεν ξέρεις πού να πας και πώς θα ζήσεις, είτε γιατί ο περίγυρος μπορεί να σε αντιμετωπίσει από αδιάφορα έως και εχθρικά. Αφού ο καθένας υποκειμενικά θα εκφράσει τη γνώμη του και η γνώμη αργά ή γρήγορα θα μετατραπεί σε κακό σχολιασμό… Και έτσι η ένοχη σιωπή και η υπομονή που στάζει πίκρα σε κάθε κύτταρο της ανθρώπινης ύπαρξης κάνει τη δουλειά της, θριαμβευτικά.
Πόσοι από εσάς που αυτή τη στιγμή διαβάζετε αυτές τις γραμμές γνωρίζετε ανθρώπους που κακοποιούν λεκτικά συζύγους, παιδιά και συνεργάτες; Χρειάζεται να δείτε μέσα από κάποια κλειδαρότρυπα για να ανακαλύψετε αυτό που όλοι ξέρουν όλοι; Μάλλον όχι. Πόσους ανθρώπους ξέρετε προσβλητικούς, που υποτιμούν, που θίγουν, που κατακερματίζουν προσωπικότητες και ψυχές. Χωρίς λόγω, χωρίς αιτία. Έτσι γιατί «μπορούν». Και σκέφτεσαι αναγνώστη… ο τάδε έβριζε τη γυναίκα του, «σταύρωσε» τον συνέταιρό του, το παιδί του κάνει άλλη δουλειά γιατί δεν τον άντεξε, ο συνάδελφος αυτός ήταν… πολλά κοσμητικά επίθετα… του έφαγε τα λεφτά… τον κορόιδευε και άλλα τέτοια «όμορφα» και «ευχάριστα»….
Πόσοι από εσάς έχετε παιδιά, που δέχτηκαν στο σχολείο εκφοβισμό και κοροϊδία; Ή οι ίδιοι πέσατε «θύματα» του πιο δυνατού συμμαθητή; Πριν 15 χρόνια καθηγητής έλεγε σε μαθητή γυμνασίου: «είσαι μαύρος, αράπης, κουράδας!». Οι συμμαθητές του παιδιού άσκησαν στον μαθητή, φοβερές ψυχολογικές πιέσεις και βία. Μέχρι που τον έριξαν στον κάδο τον σκουπιδιών έξω από το σχολείο. Το σχολείο θέλησε κατευνάσει τα πνεύματα, η μάνα ήθελε να πάρει το παιδί από το σχολείο και ο πατέρας προσπάθησε να ενδυναμώσει το γιο με λόγια, ώστε να αντιμετωπίσει το παιδί και τον καθηγητή και τους συμμαθητές. Αποτέλεσμα ήταν μια μακρά περίοδος πόνου ψυχικού και ταλαιπωρίας μιας ολόκληρης οικογένειας, ώστε το παιδί να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του. Και στην περίπτωση αυτή, το τέλος ήταν καλό. Σε άλλες περιπτώσεις το τέλος είναι αβέβαιο ότι είναι καλό, σαν κατάληξη από παραμύθι. Σαν την σπαρακτική περίπτωση του Γιακουμάκη…
Ερώτημα 2ο
Γιατί δεν μιλάς όταν κακοποιείσαι;
Η κακοποίηση έχει πολλές εκφάνσεις. Μπορεί να είναι στο σπίτι σου, στο σχολείο, στη δουλειά, στην περιρρέουσα γενική κατάσταση. Κανείς δεν μιλάει, γιατί ο φόβος έχει εξουσία. Η μεγαλύτερη εξουσία επί γης δεν είναι ούτε το χρήμα, ούτε η φύση της ίδιας της εξουσίας. Είναι ο φόβος. Φοβάσαι μην μείνεις χωρίς λεφτά, χωρίς δουλειά, χωρίς οικογένεια, χωρίς σύντροφο, χωρίς φίλους, χωρίς αγάπη, χωρίς διασκέδαση και τα «χωρίς» δεν σταματούν στη λίστα του καθενός. Όλα αυτά τα καθοδηγεί ο φόβος. Αν πω ότι…. Θα γίνει αυτό… και κάπως έτσι η ένοχη σιωπή, εργαλείο του φόβου εξουσιάζει δισεκατομμύρια ανθρώπων πάνω στη γη. Μη μιλάς… κράτα κλειστό το στόμα σου… μην ανακατεύεσαι… πού να μπλέξεις… άσε καλύτερα… θα τα βρουν μόνοι τους… Έτσι ο αέναος κύκλος της σιωπής και της βίας τρανώνουν στις ζωές μας. «Ο φόβος του λόγου», του όποιου συνανθρώπου, ο φόβος της κρίσης του και η εικόνα μας που ενδεχομένως θα κατακερματιστεί οδηγεί σε λανθασμένα μονοπάτια.
Μίλησες εσύ όταν οικονομικά κακοποιήθηκες; Όταν το μέσο εισόδημά σου συρρικνώθηκε; Μίλησες εσύ όταν ασθένησες και δεν είχες χρήματα να σωθείς; Μίλησες εσύ όταν βρέθηκες άνεργος και σε απελπισία; Μίλησες εσύ όταν για σένα πάρθηκαν αποφάσεις χωρίς εσένα; Μίλησες εσύ υπέρ της γυναίκας που ξυλοκοπήθηκε; Μίλησες υπέρ του εργαζόμενου που απολύθηκε και στην απελπισία του αυτοκτόνησε; Μίλησες υπέρ των ανθρώπων που έζησαν τη βία του πολέμου; Μίλησες υπέρ του αδυνάτου και του κατατρεγμένου; Μίλησες για τη σεξουαλική παρενόχληση ανδρών και γυναικών με πάθος; Υπερασπίστηκες την ανθρώπινη αξιοπρέπεια ή μπήκες κατευθείαν στη ζώνη του σχολιασμού;
Και αν μίλησες, ήταν φευγαλέο, γιατί η καθημερινότητά σου, σε «τρέχει», και ο στίβος της επιβίωσης δεν σου άφησε περιθώριο… και το περιθώριο στενεύει, και ο άνθρωπος χάνεται στο πηγάδι της ταχύτητας που επιτάσσουν οι καιροί μας. Η τεχνολογία τρέχει και πίσω από αυτή ο άνθρωπος, στη ζούγκλα που δημιούργησε. Πιο τίμια φαντάζει η ζούγκλα των ζώων… ξέρεις το λιοντάρι σαν πεινάσει θα σε φάει. Ο άνθρωπος δεν ξέρεις πότε και αν θα σε φάει… Και έτσι σκέψεις και αισθήματα περιπλέκουν το κουβάρι.
Ερώτημα 3ο
Έπεσες από τα σύννεφα;
Και ξαφνικά όλοι έμαθαν για βιασμούς, σεξουαλικές παρενοχλήσεις και τη δυσωδία της κοινωνίας… facebook-οδικαστές, τηλεδικαστές και όλοι μαζί εν χωρώ να λέμε και να γράφουμε…. Να λέμε τί; Και να γράφουμε τί; Πράγματα που εν πολλοίς όλοι γνώριζαν αλλά κάλυπταν κάτω από το χαλάκι της υποκρισίας. Μεγάλη κυρία η Υποκρισία. Σαρώνει τα Όσκαρ και βγαίνει επάξια νικήτρια, αφού με το ταλέντο της, τους έπεισε όλους να τη μιμηθούν… Μπροστά στις κάμερες, και στις φωτογραφίες χαμόγελα και αγκαλιές και πίσω βιασμοί, κλάματα, παρενοχλήσεις, εκβιασμοί και κάθε τι νοσηρό μπορεί να βάλει ο νους…
Ερώτημα 4ο
Τί φταίει;
Τί φταίει και ο άνθρωπος ολισθαίνει; Τί φταίει και ένα μέρος της κοινωνίας βυθίζεται σε ό,τι θα έκανε την Κόλαση χαρούμενη; Φταίει η παιδεία μας; Φταίει η Τεχνολογία; Φταίει ο κακός χαρακτήρας; Φταίει η κουλτούρα της διαφθοράς; Φταίει το σύμπλεγμα κατώτερων αισθημάτων και σεξουαλικών διαστροφών; Φταίει η συγκάλυψη και η συνενοχή που προσφέρει η σιωπή; Φταίει η ελευθεριότητα και ο οχαδερφισμός; Φταίει η ασυδοσία και η κακομάθεια… εγώ αυτό θέλω, αυτός είμαι, αυτό θα κάνω…
Ό,τι και αν φταίει είναι καιρός να αλλάξει. Να αλλάξει συθέμελα. Αν θέλουμε να ζήσουν οι επόμενες γενιές σε μια αληθινά υγιή κοινωνία, χωρίς κρυμμένους σκελετούς στις ντουλάπες, πρέπει ο καθένας μας, να αλλάξει το δαίμονα του. Αν ο κάθε ένας από εμάς, αλλάξει το μικρό κακό του, τότε σύντομα η μεγάλη εικόνα, θα είναι ένα εμείς γεμάτο ελπίδες για ένα όμορφο μέλλον. Ένα μέλλον που ο άνθρωπος θα έχει βρει ξανά το νόημα, ξανά το κέντρο του κύκλου του… και δεν θα είναι άλλο από τη σημαντικότητα της ίδιας του, της ύπαρξης. Με σεβασμό στο σώμα και στην ψυχή, ίσως στον ορίζοντα φανούν καλύτερες μέρες.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ανάλυση Μορφών Βίας
Ενδοοικογενειακή βία
Στην Ελλάδα, το νομοσχέδιο για την ενδοοικογενειακή βία απασχόλησε Τρίτη 8 Αυγούστου 2006 την Κυβερνητική Επιτροπή. Σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο θεσπίζονται νέες εγκληματικές συμπεριφορές, που έως τώρα δεν χαρακτηρίζονταν αξιόποινες πράξεις, ενώ μετατρέπεται σε κακουργηματική πράξη ο συζυγικός εξαναγκασμός σε συνουσία.
Το νομοσχέδιο προβλέπει βαριές ποινές για την παιδοφιλία, αλλά και για τον εξαναγκασμό ανικάνου ή ασθενούς μέλους της οικογένειας σε σεξουαλική πράξη, ενώ απαγορεύεται ρητά η σωματική βία σε βάρος ανηλίκων ως μέσο σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής τους. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές εξάλλου, υποχρεούνται να ενημερώνουν άμεσα τις εισαγγελικές και αστυνομικές αρχές σε περίπτωση που διαπιστώσουν σωματική κακοποίηση μαθητή από μέλος της οικογένειάς του, ενώ σε περίπτωση κακοποίησης ανηλίκου προβλέπεται αυτεπάγγελτη ποινική δίωξη κατά του δράστη, ο οποίος υποχρεωτικά οδηγείται στο αυτόφωρο. Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση, στόχος του νομοσχεδίου είναι η καταπολέμηση των ακραίων φαινομένων αυθαιρεσίας και αυταρχισμού μέσα στην οικογένεια με τη δημιουργία ενός νομοθετικού πλέγματος προστασίας των ανηλίκων αλλά και των «αδύνατων» μελών της οικογένειας, οι παραβάτες του οποίου θα αντιμετωπίζουν βαριές ποινές.
Η ενδοοικογενειακή βία συχνά έχει ως αιτία το ότι ο θύτης υπήρξε ο ίδιος θύμα από μικρή ηλικία και εξοικειώθηκε με αυτή. Στόχος των ψυχολόγων είναι να αρχίσουν οι γυναίκες να μιλούν και να κατανοήσουν ότι δεν ευθύνονται για τη βία που υφίστανται.
Πολιτική βία
Πρόκληση επικίνδυνων σωματικών βλαβών με πολιτικά κίνητρα, ή λόγο πολιτικού μίσους αντιπάλου. Μοιάζει με την θρησκευτική βία. Είναι μορφές ηθικής βίας. Ο ένοχος, ακόμη κι αν ομολογήσει την πράξη του, συνήθως δεν νοιώθει ότι έσφαλε σε αντίθεση π.χ. με ένα ληστή που σκότωσε λόγω λάθος χειρισμού της κατάστασης.
Το άτομο που διαπράττει πολιτική βία είναι άκρως επικίνδυνο, γιατί νοιώθει ότι υπηρετεί ηθικές αξίες, ανώτερες απ’ την σωματική ακεραιότητα κάποιας ομάδας ανθρώπων, πολλές φορές και όλων.
Αναίτια βία
Βία χωρίς προφανή ή λογική αιτία. Νεανική βία σε τυχαία πρόσωπα “για πλάκα”. Σχιζοειδής βία χωρίς λογική αιτία. Ορμονική βία, λόγω υψηλής τεστοστερόνης, μα και χαμηλά επίπεδα αυτοσυγκράτησης-αυτοελέγχου.
Σε όλες τις μορφές βίας, ο θύτης έχει συνήθως ένα υπόβαθρο είτε ορμονικό, είτε ιδεολογικό, είτε πολιτικό, είτε σχιζοειδές που είναι το υπόστρωμα πάνω στο οποίο τα δεδομένα της ζωής θα απαντηθούν με βία.
Η βία σίγουρα είναι μια ασθένεια. Ενυπάρχουν ενδείξεις στον θύτη που η κοινωνία και το περιβάλλον είτε συνδιαμόρφωσαν είτε αγνόησαν.
Κυνηγετική βία
Βία του κυνηγού προς το θύμα του. Άσκοπος βασανισμός του ζώου, λαθεμένη μέθοδος θανάτωσης που δεν τηρεί όσα ορίζει ο νόμος. Κατά πολλούς η κάθε βία, ακόμη και η βία για τροφή είναι βία. Η αποδοχή της θανάτωσης του ζώου από κρεατοφάγους ως αναγκαία βία.
Σεξουαλική βία
Ο βιασμός (μη συναινετικές ερωτικές πράξεις).
Ηθικά υπάρχουν δυο κατηγορίες βιασμών.
1. Ο θύτης-θύτες δεν έχει ερωτική σχέση με αυτό.
2. Ο θύτης-θύτες έχει ερωτική σχέση με το θύμα-θύματα, απλώς την στιγμή του βιασμού το θύμα δεν συναίνεσε στην πράξη.
Νομικά-ερμηνευτικά (δικανική ανάλυση) υπάρχουν τρεις κατηγορίες βιασμών (εντελώς νομικά μόνο μία).
Δυο βασικές, και η μια έχει υποκατηγορία.
Δηλαδή, στην περίπτωση που το θύμα έχει ερωτική απλώς σχέση, μα δεν υπάρχουν αρκετοί μάρτυρες να επιβεβαιώσουν την σχέση, δυσχεραίνεται κατά πολύ η υπερασπιστική γραμμή του βιαστή. Ενώ αντίθετα, αν το “ζευγάρι” π.χ. ήταν παντρεμένο, τότε υπάρχουν κάποια ελαφρυντικά σε σχέση πάντα με το αν υπάρχουν και άλλες σωματικές βλάβες.
Επίσης αν θύτης και θύμα είχαν σχέση και δεν είχαν χωρίσει, το παραδέχονται και οι δυο και μάρτυρες, τότε αυτό είναι ένα ελαφρυντικό.
Θρησκευτική βία – Ιερή βία
Το να προκαλείς σωματικές βλάβες ή θάνατο λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων. Ονομάζεται Ιερή βία και Ηθική βία. Ο θύτης δεν διαπράττει κάποιο έγκλημα σύμφωνα με τις αρχές του. Είναι πολύ επικίνδυνη μορφή βίας, όπως και η πολιτική, γιατί ακόμη και αν ο θύτης παραδεχθεί την πράξη του, δεν θεωρεί συνήθως ότι έκανε κάτι μεμπτό.
Ψυχολογική βία
Ψυχολογική πίεση, συνειδητή και μη. Ως ψυχολογική βία μπορεί να θεωρηθεί η πίεση ενός ατόμου να κάνει κάτι που δεν θέλει, χωρίς το άτομο να έχει ερωτηθεί υπό ουδέτερες (μη καταπιεστικές) συνθήκες αν θέλει. Για παράδειγμα, η υποχρεωτική στράτευση σε μια χώρα είναι μορφή ψυχολογικής βίας σε όσους την αποδέχονται για κοινωνικούς λόγους. Δηλαδή ψυχολογική βία υπάρχει όταν η αποδοχή του θύματος είναι εικονική, για να μην διαταράξει οικογενειακές ισορροπίες. Π.χ. οι γονείς μου είναι δεξιοί, δεν θέλω να πάω στον στρατό, μα θα πάω να τελειώνω – σ’ αυτό ευθύνη έχει πρώτα το κράτος που δεν μελέτησε αυτήν την εκδοχή και μετά οι γονείς, που το κράτος δεν τους δίδαξε με ειδικό υποχρεωτικό μάθημα πως να είναι γονείς). Μορφή ψυχολογικής βίας είναι και ο ψυχαναγκασμός. Εκεί θύμα και θύτης πολλές φορές ταυτίζονται.
Ψυχολογική βία, μας ασκούν άτομα που επιμένουν να αγοράσουμε ένα προϊόν, ένας ζητιάνος που ακόμη και αν δεν μας μιλά, μας σοκάρει ψυχολογικά το κομμένο του πόδι και η εμφάνισή του, την οποία προβάλει χωρίς να σέβεται τα όριά μας και μας εξαναγκάζει να δώσουμε κάτι μέσω του τρόμου. Το γεγονός ότι έχει ανάγκη τα χρήματα, δεν αναιρεί ότι ίσως και άθελά του, ασκεί έντονη ψυχολογική βία (με την ευθύνη πάντα της πολιτείας που δεν τον στέγασε σε ίδρυμα). Η ψυχολογική βία, δεν αναιρείται αν τα άτομα που την ασκούν έχουν κάποια δίκαια αιτήματα. Η βία τραυματίζει τους αποδέκτες της.
Οπτικοακουστική βία
Τα έντονα ερεθίσματα, συνήθως αταίριαστα με το περιβάλλον. Οι μεγάλες φωτεινές διαφημίσεις που μολύνουν αισθητικά κι επιβάλλουν ένα προϊόν, ο γείτονας που βάζει δυνατά μουσική τα μεσάνυχτα, ο θόρυβος στο κέντρο των πόλεων. Η οπτικοακουστική βία, αφορά μη φυσιολογικά ερεθίσματα, στα οποία το σώμα είτε δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, είτε το καταπιέζουν ψυχικά – με απόλυτα μετρήσιμα μεγέθη κι επιρροή στα επίπεδα ορμονών και άλλον φυσιολογικών διαδικασιών του σώματος. Εάν και μοιάζει με την ψυχολογική βία, σε πολλές περιπτώσεις διαφέρει στα συμπτώματα. Παραδείγματος χάριν, η δυνατή μουσική μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες στο αφτί, σε αντίθεση με μια καθαρά ψυχολογική βία (αν και καθαρή ψυχολογική βία δεν νοείται, πάντα μιλάμε για ψυχοσωματικές επιπτώσεις, κι ακόμη για μετρήσιμα μεγέθη ικανά να καταγραφούν στο σώμα, πέραν μιας απλής ενοχλητικής σκέψης)
Καλλιτεχνική βία – βία της τέχνης]
Η χρήση μορφών βίας στην τέχνη. Υπάρχει η πιο άμεση εκδοχή, με απεικόνιση βίας, φθορά ανθρώπινων σωμάτων ή θάνατοι, ύβρεις κτλ. Σε πολλές μορφές καλλιτεχνικής βίας, η βία είναι πιο κεκαλυμμένη, επιτίθεται στις αισθήσεις μας όχι πάντα με άμεση ψυχολογική βία (μιας νεκροκεφαλής π.χ..), μα μέσω μιας μη αρμονικής φόρμας π.χ.. ή ενός αταίριαστου ηχητικού ή χρωματικού συνδυασμού.
Η καλλιτεχνική βία, έστω και καλοπροαίρετη, τελικώς αναισθητοποιεί το άτομο απ’ την βία πάνω σε άνθρωπο, γιατί ο εγκέφαλος δεν διαφοροποιεί την βία σε καλή και κακή. Παραδείγματος χάριν, μεγάλες κυρίες φορούν μπλουζάκια με νεκροκεφαλές, απλά γιατί τα πουλάνε τα μαγαζιά, παλιά δεν υπήρχαν στην αγορά, εκτός από λίγα μαγαζιά μηχανόβιων, αυτό πιθανώς αμβλύνει την αντίδραση απέναντι στην αισθητική της βίας). Ακόμα ένα παράδειγμα καλλιτεχνικής και πολιτικής βίας είναι ο προπαγανδιστικός – μη αντικειμενικός πίνακας του Νταβίντ για τον ηρωοποιημένο Μαρά).
Πηγή
Author:
